อุตสาหกรรมชุบโลหะมีบทบาทสำคัญในการเพิ่มความสวยงาม ทนทาน และป้องกันการกัดกร่อนให้กับผลิตภัณฑ์ต่างๆ อย่างไรก็ตาม กระบวนการชุบโลหะนั้นก่อให้เกิดน้ำเสียที่มีสารเคมีอันตรายหลายชนิด ซึ่งหากไม่ผ่านการบำบัดอย่างถูกต้อง อาจส่งผลกระทบร้ายแรงต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของมนุษย์ได้
ในบทความนี้ เราจะมาเจาะลึกถึงความสำคัญของการบำบัดน้ำเสียในโรงงานชุบโลหะ โดยเน้นไปที่ 5 สารเคมีสำคัญที่ต้องตรวจสอบ ได้แก่ ไซยาไนด์ โครเมียม นิกเกิล สังกะสี และทองแดง พร้อมทั้งสำรวจวิธีการบำบัดที่นิยมใช้ และมาตรฐานที่โรงงานต้องปฏิบัติตาม เพื่อให้คุณเข้าใจถึงความจำเป็นและกระบวนการในการจัดการน้ำเสียอย่างมีประสิทธิภาพ
ภัยร้ายจากน้ำเสียโรงงานชุบโลหะ
น้ำเสียที่ปล่อยออกมาจากโรงงานชุบโลหะนั้นประกอบไปด้วยสารเคมีที่หลากหลาย ซึ่งหลายชนิดเป็นสารพิษที่มีความเป็นอันตรายสูงต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม หากน้ำเสียเหล่านี้ถูกปล่อยลงสู่แหล่งน้ำโดยตรงโดยปราศจากการบำบัด อาจก่อให้เกิดปัญหาต่างๆ ดังนี้
- การทำลายระบบนิเวศ: สารเคมีบางชนิด เช่น ไซยาไนด์ เป็นพิษต่อสัตว์น้ำและพืช ทำให้เกิดการตายของสิ่งมีชีวิตในแหล่งน้ำ นอกจากนี้ โลหะหนักยังสามารถสะสมในห่วงโซ่อาหาร ส่งผลกระทบต่อสัตว์น้ำขนาดใหญ่และอาจส่งผลต่อเนื่องมาถึงมนุษย์ที่บริโภคสัตว์น้ำเหล่านี้
- การปนเปื้อนแหล่งน้ำ: โลหะหนัก เช่น โครเมียม นิกเกิล สังกะสี และทองแดง สามารถตกค้างในดินและแหล่งน้ำได้เป็นเวลานาน ทำให้เกิดการปนเปื้อนในวงกว้างและเป็นภัยต่อสุขภาพของผู้ที่ใช้น้ำจากแหล่งน้ำเหล่านี้
- ผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์: การสัมผัสหรือบริโภคน้ำหรืออาหารที่ปนเปื้อนสารเคมีจากน้ำเสียโรงงานชุบโลหะ อาจส่งผลเสียต่อสุขภาพของมนุษย์ได้ เช่น ทำให้เกิดโรคผิวหนัง ระบบทางเดินหายใจผิดปกติ ระบบประสาทถูกทำลาย หรือแม้กระทั่งโรคมะเร็งในระยะยาว
5 สารเคมีอันตรายที่ต้องตรวจสอบในน้ำเสีย และค่ามาตรฐานที่ต้องปฏิบัติตาม
ตามประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม เรื่อง กำหนดมาตรฐานควบคุมการระบายน้ำทิ้งจากโรงงานอุตสาหกรรม พ.ศ. 2561 น้ำทิ้งจากโรงงานอุตสาหกรรมประเภทกิจการชุบโลหะด้วยไฟฟ้า ต้องมีปริมาณสารเคมีแต่ละชนิดไม่เกินค่ามาตรฐานดังนี้
| สารเคมี | ค่ามาตรฐาน (มิลลิกรัมต่อลิตร) |
|---|---|
| ไซยาไนด์ (Cyanide) | 0.2 |
| โครเมียมทั้งหมด (Total Chromium) | 0.5 |
| นิกเกิล (Nickel) | 0.2 |
| สังกะสี (Zinc) | 5 |
| ทองแดง (Copper) | 1 |
- ไซยาไนด์ (Cyanide): เป็นสารพิษที่มีอันตรายสูงมากต่อสิ่งมีชีวิตทุกชนิด การสัมผัสหรือสูดดมไซยาไนด์ในปริมาณมากอาจทำให้เสียชีวิตได้ทันที
- โครเมียม (Chromium): โครเมียมมีหลายรูปแบบ แต่โครเมียมเฮกซะวาเลนท์ (Chromium VI) หรือโครเมียม 6 เป็นสารก่อมะเร็งที่อันตรายที่สุด
- นิกเกิล (Nickel): เป็นโลหะหนักที่สามารถก่อให้เกิดอาการแพ้ ผื่นคัน หอบหืด และอาจเป็นสารก่อมะเร็งได้
- สังกะสี (Zinc): เป็นโลหะหนักที่จำเป็นต่อร่างกายในปริมาณเล็กน้อย แต่หากได้รับในปริมาณมากเกินไป อาจทำให้เกิดอาการคลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง และส่งผลเสียต่อระบบประสาท
- ทองแดง (Copper): เป็นโลหะหนักที่จำเป็นต่อร่างกายในปริมาณเล็กน้อย แต่หากได้รับในปริมาณมากเกินไป อาจทำให้เกิดอาการปวดท้อง ท้องเสีย และทำลายตับและไตได้
กระบวนการบำบัดน้ำเสียโรงงานชุบโลหะ
เพื่อลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของมนุษย์ น้ำเสียจากโรงงานชุบโลหะต้องผ่านกระบวนการบำบัดเพื่อกำจัดหรือลดปริมาณสารเคมีอันตรายก่อนปล่อยลงสู่แหล่งน้ำ วิธีการบำบัดที่นิยมใช้มีดังนี้
- การตกตะกอนทางเคมี: เป็นการเติมสารเคมีลงในน้ำเสียเพื่อให้สารเคมีที่ละลายน้ำเกิดการตกตะกอน จากนั้นแยกตะกอนออกจากน้ำ
- การแลกเปลี่ยนไอออน: เป็นการใช้เรซินที่มีประจุไฟฟ้าเพื่อดูดซับและแลกเปลี่ยนไอออนของโลหะหนักในน้ำเสีย
- การกรองด้วยเยื่อกรอง (Membrane Filtration): เป็นการใช้วัสดุที่มีรูพรุนขนาดเล็กเพื่อกรองสารแขวนลอยและสารอินทรีย์บางชนิดออกจากน้ำ
- กระบวนการทางชีวภาพ: เป็นการใช้จุลินทรีย์ในการย่อยสลายสารอินทรีย์ในน้ำเสีย
บทสรุป
การบำบัดน้ำเสียในโรงงานชุบโลหะเป็นกระบวนการที่ซับซ้อนและต้องอาศัยความรู้ความเชี่ยวชาญเฉพาะทาง เพื่อให้มั่นใจได้ว่าน้ำเสียที่ปล่อยออกมานั้นมีคุณภาพตามมาตรฐานที่กำหนด และไม่เป็นอันตรายต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของประชาชน การตรวจสอบและควบคุมปริมาณสารเคมีอันตรายให้อยู่ในเกณฑ์ที่กำหนดจึงเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งที่โรงงานต้องให้ความสำคัญและปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัด
