น้ำใสใช่ว่าสะอาด: รู้ทันปัญหาน้ำปนเปื้อนที่มองไม่เห็น
น้ำที่เราดื่มหรือใช้งานในชีวิตประจำวัน มักถูกตัดสินจากสายตาว่าใส สะอาด ไม่มีสิ่งสกปรก แต่น้ำใสไม่ได้หมายความว่าสะอาดปลอดภัยเสมอไป ในความเป็นจริงยังมีสารปนเปื้อนที่ไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า ซึ่งอาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพหรือส่งผลกระทบต่อผลการทดลองในห้องปฏิบัติการได้
ปัญหาของน้ำใสที่ดูเหมือนสะอาด
แม้น้ำจะใส ไม่มีสี ไม่มีกลิ่น แต่ก็อาจแฝงไปด้วยสารปนเปื้อนต่างๆ เช่น:
- แบคทีเรียและไวรัส เช่น E. coli, Salmonella หรือ Coliform ซึ่งก่อให้เกิดโรคระบบทางเดินอาหารและอื่นๆ
- โลหะหนัก ได้แก่ ตะกั่ว ปรอท แคดเมียม อาจส่งผลต่อระบบประสาทและการเจริญเติบโตของร่างกาย
- สารอินทรีย์ เช่น สาร VOC (Volatile Organic Compounds) ซึ่งอาจทำลายสุขภาพในระยะยาว
- สารเคมีทางการเกษตร เช่น ยาฆ่าแมลงหรือปุ๋ยเคมี ซึ่งอาจสะสมในร่างกายจนก่อให้เกิดมะเร็ง
- Endotoxin และ TOC (Total Organic Carbon) ซึ่งสำคัญมากในงานวิเคราะห์ในห้องแล็บ หากมีค่าสูงจะส่งผลให้ผลวิเคราะห์ผิดพลาด
ทำไมต้องใช้น้ำบริสุทธิ์ในห้องปฏิบัติการ?
ในห้องแล็บ น้ำบริสุทธิ์เป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง เนื่องจากมีผลโดยตรงต่อความถูกต้องแม่นยำของผลการทดลอง โดยน้ำบริสุทธิ์ที่ใช้ในแล็บแบ่งเป็นหลายระดับ เช่น:
- น้ำ RO (Reverse Osmosis): ใช้ระบบกรองแบบรีเวิร์สออสโมซิส ซึ่งกรองอนุภาคได้ถึงระดับโมเลกุล เหมาะกับการเตรียมน้ำสำหรับงานพื้นฐานหรือใช้ในงานล้างเครื่องมือแล็บ
- DI Water (Deionized Water): น้ำปราศจากไอออน ใช้สำหรับงานที่ต้องการความบริสุทธิ์สูง เช่น งานวิเคราะห์ทางเคมี หรือเครื่องมือวิเคราะห์ที่มีความไวต่อไอออน
- น้ำ UF (Ultrafiltration): ใช้เมมเบรนชนิดพิเศษที่กรองแบคทีเรีย ไวรัส และสารแขวนลอยขนาดเล็ก เหมาะกับการใช้งานที่ต้องปลอดเชื้อ
- น้ำ UV (Ultraviolet sterilization): ระบบฆ่าเชื้อด้วยรังสี UV ทำลายดีเอ็นเอของแบคทีเรียและไวรัส ใช้ร่วมกับระบบอื่นเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการฆ่าเชื้อโรค
เลือกระบบกรองน้ำที่เหมาะสม
การเลือกระบบกรองน้ำขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ในการใช้งาน ตัวอย่างเช่น:
- น้ำดื่มและน้ำใช้ทั่วไป: ใช้ระบบ RO หรือระบบ UV เพื่อกรองสิ่งสกปรกและฆ่าเชื้อโรค
- ห้องปฏิบัติการทางเคมี: จำเป็นต้องใช้น้ำ DI หรือ UF ที่มีค่าความต้านทานไฟฟ้า (Resistivity) สูงกว่า 18.2 MΩ·cm และค่า TOC ต่ำกว่า 10 ppb
- งานชีววิทยาและการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ: ต้องใช้น้ำที่ผ่านการกรองแบบ UF หรือ UV ร่วมกับ DI เพื่อให้มั่นใจว่าน้ำสะอาด ปลอดเชื้อ และไม่มีสารอินทรีย์ปนเปื้อน
น้ำที่ใสไม่ได้การันตีว่าจะสะอาดเสมอไป การตรวจสอบและเลือกใช้ระบบกรองน้ำที่เหมาะสมจึงเป็นสิ่งจำเป็น ไม่ว่าจะเป็นการบริโภคประจำวัน หรือการใช้งานในห้องปฏิบัติการที่ต้องการความแม่นยำสูง ทั้งนี้เพื่อความปลอดภัยและประสิทธิภาพของงานในระยะยาว
แหล่งอ้างอิง
- World Health Organization. (2021). Drinking-water. Retrieved from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/drinking-water
- Environmental Protection Agency (EPA). (2020). Drinking Water Standards and Regulations. Retrieved from https://www.epa.gov/dwstandardsregulations
- MilliporeSigma. Guide to Laboratory Water Purification. Retrieved from https://www.sigmaaldrich.com/US/en/technical-documents/technical-article/analytical-chemistry/sample-preparation/lab-water-purification
- ASTM International. Water Standards. Retrieved from https://www.astm.org/Standards/water-standards.html
- กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. (2563). คู่มือสุขาภิบาลน้ำอุปโภคบริโภค. Retrieved from http://doh.hpc.go.th/data/file_download/ebook/handbook_water_2020.pdf